حفص بن سلیمان اسدی
حَفْص بن سلیمان بن مغیره اسدی، معروف به حفیص و غاضری، مُقری و مشهورترین راوی قرائت عاصم بن ابی النجود (از معروف‌ترین قرّاء سبعه).
اکنون در بیشتر سرزمین‌های اسلامی قرآن را به قرائت حفص از عاصم تلاوت می‌کنند و غالب قرآن‌های رایج براساس این قرائت نگاشته شده است. شیخ طوسی او را در شمار اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) آورده است، اما شرح حال نگاران سنی، عموماً با پذیرش مقام والایش در دانش قرائت، او را متروک الحدیث و ضعیف شمرده‌اند.
زیست نامه
وی در سال ۹۰ قمری زاده شد. از اهالی کوفه و پیشه‌اش بزازی بود. حفص بن سلیمان، بنابر قول مشهور، در سال ۱۸۰ هجری قمری وفات یافت. دانی سال وفات او را حدود ۱۹۰ق ذکر کرده است.
علم قرائت
شرح حال نگاران کنیه‌اش را ابوعمر ذکر کرده‌اند. او رَبیبِ (فرزند همسر) عاصم و در میان یاران و شاگردان عاصم از همه به قرائت او داناتر بود. ابن معین تنها روایت صحیح از قرائت عاصم را روایت حفص دانسته است که عاصم، با واسطه ابوعبدالرحمان سُلَمی (متوفی ۷۴ یا ۷۵ق)، از علی(ع) فرا گرفته بود.
حفص را در علم قرائت بر ابوبکربن عیاش (دیگر راوی قرائت عاصم؛ متوفی ۱۹۴) ترجیح داده‌اند و حتی او را داناترین فرد روزگارش به علم قرائت دانسته‌اند.
تعلیم قرائت
او در بغداد و مکه نیز به تعلیم قرائت (اِقْراء) مشغول گردید. ابن جزری سلسله راویان قرائت حفص را ــ که از دو طریقِ عبیدبن صباح (متوفی ۲۳۵ق) و عمروبن صباح (متوفی ۲۲۱ق) می‌باشدــ به تفصیل ذکر کرده است. جز این دو، ابن جزری از کسانی نام برده که قرائت را از او روایت کرده‌اند.
اختلاف قرائت او با عاصم
قرائت حفص تنها در یک مورد با قرائت عاصم اختلاف دارد و آن، قرائت واژه «ضعف» در آیه ۵۴ سوره روم است که عاصم به فتح «ض» خوانده و حفص به ضم آن؛ اما میان قرائت حفص و شعبة بن عیاش بیش از پانصد اختلاف در حرکاتِ حروف گزارش شده است. گفتنی است که چون قرائت حفص براساس ضوابط و اصول زبان عربی استوار است، بر قرائت ابوبکر بن عیاش ترجیح داده می‌شود.
اکنون در بیشتر سرزمین‌های اسلامی قرآن را به قرائت حفص از عاصم تلاوت می‌کنند و غالب قرآن‌های رایج براساس این قرائت نگاشته شده است.
جایگاه روایی
شیخ طوسی او را در شمار اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) آورده است، و بزرگان شیعه، غالباً با اکتفا به گفته شیخ، از او به شیعه تعبیر کرده‌اند.
اهل سنت
ارزش و اعتبار حفص در دانش حدیث در میان اهل تسنن، برخلاف جایگاه والای او در علم قرائت است. شرح حال نگاران سنی، عموماً با پذیرش مقام والایش در دانش قرائت، او را متروک الحدیث و ضعیف شمرده‌اند.
ابن حِبّان او را کسی معرفی کرده که در سند احادیث دست می‌برده و ابن خراش او را کذاب و جاعل حدیث شناسانده است. نام او در بیشتر کتاب‌های شرح حال راویان ضعیف آمده است ابن حجر عسقلانی برخی از کسانی را که او از آنان روایت کرده و نیز شماری از راویان او را ذکر کرده است.
پانویس
- ↑ حموی، معجم الأدباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۱۸۰؛ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵؛ ذهبی، دیوان الضعفاء و المتروکین، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۴۰؛ ابن جزری، النشر فی القراءات العشر، مصر، ج۱، ص۱۵۶.
- ↑ دانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، ۱۹۳۰م، ص۶؛ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ۱۳۲۵ق، ج۲، ص۳۶۴.
- ↑ ذهبی، ۱۴۰۴، ج۱، ص۲۱۴؛ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۶؛ حموی، معجم الأدباء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۱۸۰.
- ↑ دانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، ۱۹۳۰م، ص۶.
- ↑ رجوع کنید به ذهبی، دیوان الضعفاء و المتروکین، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۴۰؛ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵؛ دانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، ۱۹۳۰م، ص۶.
- ↑ ابن جزری، النشر فی القراءات العشر، مصر، ج۱، ص۱۵۶.
- ↑ رجوع کنید به ابن ندیم بغدادی، الفهرست، بیروت، ص۴۳؛ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵؛ همو، النشر فی القراءات العشر، مصر، ج۱، ص۱۵۶.
- ↑ رجوع کنید به دانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، ۱۹۳۰م، ص۶؛ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۶.
- ↑ رجوع کنید به ابن جزری، غایةالنهایة فی طبقات القراء، ج۱، ص۲۵۴؛ همو، النشر فی القراءات العشر، مصر، ج۱، ص۱۵۶.
- ↑ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵.
- ↑ ابن جزری، النشر فی القراءات العشر، مصر، ج۱، ص۱۵۲ـ۱۵۵.
- ↑ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۵-۳۸۶.
- ↑ جزری، غایة النهایة فی طبقات القراء، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۸۶.
- ↑ رجوع کنید به یاقوت حموی، معجم الادباء، ۱۹۹۳م، ج۳، ص۱۱۸۰.
- ↑ حبش، القراءات المتواترة و اثرها فی الرسم القرآنی و الاحکام الشرعیة، ۱۴۱۹ق، ص۶۶.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۱۸۹.
- ↑ رجوع کنید: خویی، معجم رجال الحدیث، قم، ج۷، ص۱۴۸؛ شوشترى، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۵۸۲.
- ↑ رجوع کنید به عُقیلی، کتاب الضعفاءالکبیر، ۱۴۰۴ق، سفر۱، ص۲۷؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۸۳؛ مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، ۱۴۲۲ق، ج۷، ص۱۳ـ۱۴.
- ↑ ابن عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۲۶۸.
- ↑ رجوع کنید به حلبی، الکشف الحثیث عَمّن رُمی بوضع الحدیث، ۱۹۸۴م، ص۱۵۴.
- ↑ برای نمونه رجوع کنید به دارقطنی، کتاب الضُعفاء و المتروکین، ۱۴۰۶ق، ص۷۸؛ ذهبی، دیوان الضعفاء و المتروکین، ۱۴۰۸، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ۱۳۲۵ق، ج۲، ص۳۶۴.
- ↑ نیز رجوع کنید به ذهبی، دیوان الضعفاء و المتروکین، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۱۴.
منابع
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، کتاب تهذیب التهذیب، بیروت، دار صادر، چاپ اول، ۱۳۲۵ق.
- ابن عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، محقق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م.
- ابن ندیم بغدادی، محمد بن إسحاق، الفهرست، بیروت، دار المعرفة، چاپ دوم، بی‌تا.
- برهان الدین حلبی، الکشف الحثیث عَمّن رُمی بوضع الحدیث، محقق: صبحی سامرائی، بغداد، ۱۹۸۴م.
- جزری، محمد بن محمد، غایة النهایة فی طبقات القراء، مصحح: سید مجدی فتحی، شرف جمالالدین محمد، مصر، دار الصحابة للتراث، چاپ اول، ۱۴۲۹ق.
- حموی، شهاب‌الدین أبوعبدالله یاقوت بن عبدالله، معجم الأدباء، محقق: إحسان عباس، بیروت، دارالغرب الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.
- خطیب بغدادی، ابو بکر احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مؤسسة الخوئی الإسلامیة.
- شوشترى، محمد تقى، قاموس الرجال، محقق: موسسه نشر الاسلامى وابسته به جامعه مدرسين، قم، موسسه نشر الاسلامى، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.
- عثمان بن سعید دانی، کتاب التیسیر فی القراءات السبع، استانبول، چاپ اوتوپرتسل، ۱۹۳۰م.
- علی بن عمر دارقطنی، کتاب الضُعفاء و المتروکین، محقق: صبحی بدری سامرائی، بیروت ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- محمد حبش، القراءات المتواترة و اثرها فی الرسم القرآنی و الاحکام الشرعیة، بیروت، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۹م.
- محمدبن احمد ذهبی، دیوان الضعفاء و المتروکین، بیروت، ۱۴۰۸ق//۱۹۸۸م.
- محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، محقق: جواد قیومی اصفهانی، قم، ۱۴۱۵ق.
- محمدبن عمروعُقیلی، کتاب الضعفاءالکبیر، محقق: عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
- همو، النشر فی القراءات العشر، محقق: علی محمد ضباع، مصر، چاپ افست تهران، ۱۹۴۰م.
- همو، معرفةالقرّاء الکبار علی الطبقات و الاعصار، محقق: بشار عواد معروف، شعیب ارنؤوط و صالح مهدی عباس، بیروت، ۱۴۰۴ق/۱۹۸۴م.
- همو، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- یاقوت حموی، معجم الادباء، بیروت، چاپ احسان عباس، ۱۹۹۳م.
- یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۲ق/ ۲۰۰۲م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله :